Kurkuma – roślinne panaceum naszych czasów?

Świat się kurczy. Mówiąc to mam na myśli rozwój transportu, handlu, turystyki, mediów, gastronomii, logistyki, zmierzający w kierunku ‘skrócenia’ dystansu pomiędzy odległymi od siebie rejonami świata. W swoim mieście możemy iść na kolację do restauracji wietnamskiej, dostać egzotyczne owoce na bazarku pod domem, a w przeciągu parunastu godzin przemieszczać się po zatłoczonych ulicach Tokio. Korzystajmy w pełni z tych dobrodziejstw, bo nie tylko Polskie jest dobre. Pamiętajmy, że nie tylko nasze babcie wiedziały jak w naturalny sposób poradzić sobie z gorączką albo bolącym zębem. Na całym świecie, na przestrzeni wieków, każda lokalna społeczność wykształciła swoje własne metody lecznictwa ludowego (inspirując się głownie naturą). Osiągnięcia naszych przodków, oparte jedynie na obserwacji i domysłach, w dzisiejszych czasach uzyskują swoje naukowe potwierdzenie. W wielu przypadkach udaje się poznać i zrozumieć mechanizmy wpływu wybranych fitozwiązków na funkcjonowanie organizmu.  Dziś powiemy nieco więcej o roślinie leczniczej, która obecnie należy do najlepiej przebadanych na świecie. Wszechstronne działanie stosunkowo wcześnie skłoniło naukowców do dokładnego poznania jej składu. Dziś w roli głównej kłącze kurkumy i wyizolowany w 1815 r. najważniejszy związek – kurkumina. 

Kojarzycie przyprawę curry? Nic dziwnego, według danych statystycznych ¼ ludności świata regularnie korzysta z niej w kuchni. Czy curry ma właściwości prozdrowotne? Pośrednio tak, ponieważ jej ważnym składnikiem jest intensywnie żółta kurkuma. Sproszkowane kłącze rośliny Curcuma longa (pochodzącej z rodziny imbirowatych) od wieków znane jest ze względu na swoje walory smakowe i terapeutyczne. Kurkuma uprawiana jest głównie w obszarze okołorównikowym, a Indie należą do największego producenta, importera i konsumenta tej niezwykłej przyprawy. Do Europy trafiła w XVII w za sprawą Marco Polo. W Polsce kurkuma znana jest pod kilkoma równolegle funkcjonującymi nazwami m.in. ostryż długi, ostryż domowy, szafranica, żółcień.

Samo kłącze kurkumy posiada wiele zalet żywieniowych. Jest bardzo bogatym źródłem energii, węglowodanów, białek i tłuszczów. Znajdziemy w nim liczne składniki mineralne, takie jak: wapń, żelazo, potas, sód i witaminy: tiaminę (B1), ryboflawinę (B2), niacynę (B3) i Witamine C. Jej przyjemny aromat zawdzięczamy obecności olejków eterycznych w zakresie od 2 – 7 %. Najbardziej cennymi i aktywnymi związkami są związki fenolowe zwane kurkuminoidami  (korzeń kurkumy zawiera co najmniej 3% kurkuminoidów). Najważniejszą z nich jest wspomniana wcześniej kurkumina.

80% kurkuminoidów stanowi kurkumina

Kurkumina jest barwnikiem wyizolowany z korzenia ostryżu długiego. Kłącze rośliny najprawdopodobniej syntetyzuję kurkuminę jako ochronę przed atakującymi grzybami (jest silnym fungicydem). Jego intensywnie żółty odcień sprawił, że związek jest bardzo często wykorzystywany jako naturalny środek poprawiający właściwości organoleptyczne produktów spożywczych. W międzynarodowej numeracji dodatków do żywności  wpisana jest pod symbolem E100 (nie wszystkie E są sztuczne i w ogóle fu…!). Komitet ekspertów FAO/WHO ds. dodatków do żywności określił, że dzienne spożycie kurkuminy powinno wynosić do 3 mg / kg masy ciała/ dobę. Ale nie może być oczywiście tak kolorowo… Kurkumina niestety posiada swoje wady. Jest to związek o niskiej biodostępności, co oznacza, że 80% kurkuminy spożytej wraz z pożywieniem nie jest wchłaniane w układzie pokarmowym i nie trafi do krwiobiegu. Przyczyn jest kilka. Po pierwsze związek jest nierozpuszczalny w wodzie, co zdecydowanie utrudnia jego absorbcję przez ściany jelita cienkiego.  Jest szczególnie wrażliwy na wahania pH, a jak wiemy, układ pokarmowy jest jak przejażdżka kolejką górską po skali kwasowo-zasadowej. Dodatkowo wątroba tylko czeka aż kurkumina do niej trafi i niezwłocznie zostanie rozłożona i wydalona z organizmu. Szczęśliwie mądre umysły tego świata znalazły rozwiązanie sytuacji. Przyswajalność kurkuminy można zwiększyć przez dodatek piperyny (naturalny składnik owoców pieprzu czarnego), liposomów, nanocząsteczek lub fosfolipidów. 

Kurkumina jest związkiem o wielu udowodnionych naukowo właściwościach. Wykazuje silne działanie antyoksydacyjne, przeciwwirusowe, antybakteryjne, przeciwzapalne, przeciwbólowe. Wykorzystuje się ją w terapiach wielu chorób, jak: cukrzyca, miażdżyca, artretyzm, choroby neurodegradacyjne.

Właściwości antyoksydacyjne

Dla prawidłowego funkcjonowania organizmu niezbędne jest utrzymanie stanu równowagi pomiędzy szybkością wytwarzania wolnych rodników przez organizm, a zdolnością mechanizmów antyoksydacyjnych do ich usuwania. Stan przewlekłego stresu oksydacyjnego (wynikający z braku balansu między tymi dwoma procesami) jest rozważany jako jeden z czynników starzenia się komórek i powstawania wielu jednostek chorobowych, takich jak: choroba Parkinsona, Alzheimera, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze i inne schorzenia sercowo-naczyniowe. Kurkumina jest potężnym antyoksydantem. Neutralizuje wolne rodniki, a dodatkowo pobudza aktywność biologiczną enzymów przeciwutleniających (np. glutationu). Dzięki temu wyjątkowo skutecznie niweluje ryzyko wystąpienia stresu oksydacyjnego.

Ochrona układu krwionośnego

Choroby serca są najczęstszą przyczyną zgonów na świecie. Jak wykazały liczne badania, kurkumina pełni zadanie ochronne dla komórek mięśnia sercowego, dzięki czemu znacznie ogranicza stopień uszkodzeń serca po zawale. Ponadto wspiera działanie i chroni komórki śródbłonka. Uszkodzenia tych komórek i zahamowanie ich funkcji (np. przez zmniejszoną zdolność rozkurczania) powoduje gromadzenie się nacieków tłuszczowych na ścianach tętnic. Stan ten prowadzi do rozwoju blaszek miażdżycowych i poważnych zmian patologicznych w naczyniach krwionośnych.

Naturalny środek przeciwzapalny

Jak obecnie wiadomo, utrzymujący się stan zapalny może mieć znaczący wpływ na powstawanie przewlekłych chorób cywilizacyjnych (do których zaliczamy nowotwory, chorobę Alzheimera, miażdżycę, cukrzycę typu 2 itp.). Kurkumina jest składnikiem aktywnym o udowodnionym silnym działaniu przeciwzapalnym, porównywalnym z niektórymi lekami dostępnymi na receptę.

Prewencja i zahamowanie rozwoju chorób neurodegradacyjnych, depresji i otępienia starczego

Ważną cechą kurkuminy jest to, że z łatwością przekracza barierę krew-mózg, a kumulacja działania przeciwzapalnego i antyoksydacyjnego wywiera pozytywny wpływ na funkcjonowanie całego układu nerwowego. Najważniejszy składnik ostryżu długiego wpływa na poprawę procesów poznawczych, koncentracji i pamięci.
Kurkumina poprzez zwiększenie stężenia białka BDNF (tzw. mózgowego czynnika neurotroficznego – niezbędnego do namnażania się i dzielenia neuronów) zapobiega depresji, chorobie Alzheimera i chorobom związanych z wiekiem, których skutkiem jest zmniejszona aktywność mózgu.

Potencjalne działanie antynowotworowe

Liczne przeprowadzone badania in vivo i in vitro wskazały, że kurkumina posiada właściwości hamujące rozwój niektórych typów nowotworów, np. piersi, jelita grubego, skóry, jajników, prostaty.

Wykazano, że kurkumina posiada właściwości pobudzające apoptozę komórek nowotworowych (naturalną śmierć komórki), dzięki czemu zapobiega wzrostowi, rozprzestrzenianiu się i przerzutom guzów. Ilość badań, sugerujących właściwości profilaktyczne i terapeutyczne względem wielu typów nowotworów, stale rośnie. Coraz częściej kurkuminę przedstawia się jako związek posiadający potencjał antynowotworowy.

Reumatoidalne zapalenie stawów

Powodem występowania RZS jest stan zapalny chrząstki stawowej. Kurkumina dzięki silnym właściwościom przeciwzapalnym i przeciwbólowym łagodzi objawy choroby i wspomaga jej leczenie.

Po przeczytaniu tego wpisu chyba już nikt z Was nie ma wątpliwości, że kurkumę należy przemycać w każdym możliwym posiłku. Jeśli nie jesteś fanem jej smaku albo nie masz pomysłu na danie z dodatkiem tej przyprawy, zawsze możesz sięgnąć po suplementy diety. Preparaty w formie kapsułkowej lub płynnej zawierają silne ekstrakty z kłącza ostryżu długiego. Pamiętaj, aby sięgać po wyciągi standaryzowane na wysoką zawartość kurkuminoidów i nie zapominaj o piperynie! Jedynie odpowiednie wchłanianie kurkuminy w jelicie cienkim gwarantuje jej działanie.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o kurkuminie polecam broszurkę edukacyjną dr Ajay Goel dodawaną jako gratis do wybranych produktów z naszej oferty.

Źródło:

1. Bharat B. i wsp.,’Potential therapeutic effects of curcumin, the anti-inflammatory agent, against neurodegenerative, cardiovascular, pulmonary, metabolic, autoimmune and neoplastic diseases’, The International Journal of Biochemistry & Cell Biology,2009, 41, str. 40-59.
2. Deptuła T., Gruber B., Krówczyński A., ‘Kurkumina i jej pochodne – zastosowanie w terapii przeciwnowotworowej i chemoochronnej’, Postępy Fitoterapii, 2014, 3, str. 155-165.
3. Hurley L. i wsp., ‘Antidepressant-like effects of curcumin in WKY rat model of depression is associated with an increase in hippocampal BDNF’, Behavioural Brain Research, 2013, 239, str. 27-30.
4. Jurenka J.S., ‘Anti-inflammatory properties of curcumin, a major constituentof Curcuma longa: a review of preclinical and clinical research’, Alternative Medicine Review, 2009, 14, str. 141-53.
5. Ravindran J., Prasad S., Aggarwal B., ‘Curcumin and Cancer Cells: How Many Ways Can Curry Kill Tumor Cells Selectively?’, The AAPS Journal, 2009, 11(3), str. 495–510. Kania M., Baraniak J., ‘Właściwości lecznicze roślin przyprawowych na przykładzie ostryżu długiego’, Postępy Fitoterapii, 2015, 2, str. 102-106.
6. Yu J.J. i wsp., ‘Chronic Supplementation of Curcumin Enhances the Efficacy of Antidepressants in Major Depressive Disorder: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Pilot Study’, Journal of Clinical Psychopharmacology, 2015, 34, str. 406-10.

Autor: Aneta Wasilewska